Palata "Albanija", jedan od simbola srpske prestonice
Prvi oblakoder Kraljevine SHS
Soliter je sazidan 1940. godine, na mestu bivše kafane "Albanija"
koja je godinama bila centar okupljanja gradskih boema i prolaznika.
Novo zdanje od jedanaest spratova tada je nagovestilo razvoj modernog
velegrada
Nijedan od tridesetak sugrađana koje smo anketirali,
nije tačno znao kako je palata "Albanija" dobila ime.
Sigurno se još manje zna da je ova zgrada prvi oblakoder Kraljevine
Jugoslavije, koji je inače izgrađen 1940. godine, po projektima
arhitekata Mladena Prljevića i Đorđa Lazarevića.
Iako je novosagrađena palata, tada samo formalno nasledila ime
kafane koja se tu prvobitno nalazila, naziv "Albanija"
je donet kao simbol zahvalnosti srpskog naroda prema albanskom
zbog podrške tokom golgote Srpske vojske u Prvom svetskom ratu,
kada je povlačenjem preko planinskih venaca Albanije uspela da
se spase od propasti. Tadašnji vođa Albanije, Esad Paša, u znak
zahvalnosti prema Srbima koji su se herojski poneli prema njemu
kada je bio zarobljen kod Skadra, ostavio je našoj vojsci životni
prostor za povlačenje pred nemačkom vojnom silom. Nažalost, manje
grupe albanskih pljačkaša, tada su ostavile senku na odstupnicu
za spas armije koja će kasnije napraviti odlučujući proboj na
Solunskom frontu.
 | ||||
 | | USKORO NOVO RUHO Fasada palate "Albanija" uskoro bi trebalo da | | |
 | | |||
| | |||
| ||||
Na placu gde je sagrađena palata, decenijama se nalazila mala
trošna kafana. Neugledna kuća, koja je predstavljala ruglo, bila
je, kako je opisivao Branislav Nušić "Eldorado svih njenih
zakupaca". Kafana "Albanija" je donosila veliki
profit, a u njoj su se okupljali različiti slojevi društva, od
činovnika do uličnih čistača. Nakon njenog rušenja, 1936. godine,
opevana je i uz počasti ispraćena u istoriju, a u amanet je ostavila
svoje ime.
Projekat tadašnje nove palate sadržao je najmodernija tehnološka
rešenja toga doba, a nagovestio je i tendenciju razvoja užeg gradskog
centra. Sitne parcele u privatnom vlasništvu ustupile su mesto
većim parcelama, a gradnja na njima dobila je naglasak na trećoj
dimenziji - visini.
Početak izgradnje palate, 1938. godine, dočekan je velikim otporom
konzervativnih struja. Tadašnja patrijarhalna sredina, bila je
zatvorena za svaku novinu, naročito u tolikoj meri radikalnu.
Mašine čudnog izgleda koje su korišćene prilikom drenaže temelja
izazivale su radoznale poglede građana. U vreme kada je palata
već bila "opasana" skelama, među Beograđanima se javio
i strah od iznenadnog rušenja. Skepticizam su dodatno podstrekivale
i priče o nestabilnosti i nepostojanosti zemljišta na Terazijama,
kao i predanja o močvarnom tlu, na nekadašnjim obalama Panonskog
mora.
Ipak, kako je izgradnja ulazila u finalnu fazu, neverica je nestala,
a sjajno izdanje palate, u duhu modernizma, i ruhu od mermera,
osvojilo je srca stanovnika prestonice, i jednoglasnu naklonost
stručne kritike. Vrlo brzo, ova jedanaestospratnica je postala
simbol modernog Beograda.
Međutim, u skorije vreme, pokrenute su brojne polemike oko toga
da li naziv zdanja treba promeniti, sa pitanjem da li se u nama
susednoj Albaniji može zgrada zvati po imenu Beograda, a bilo
je i predloga da se naziv promeni u "Palata Metohija".
U doba kada su promene naziva ulica i građevina postale svakodnevica,
pitanje je da li ćemo uskoro lepoticu svoga vremena, sa mesta
gde se račvaju Kolarčeva i Knez Mihailova ulica, zvati nekim drugim
imenom.
Bojan Stevović
Powered by ScribeFire.
